Inleiding 

Door de opwarming van de aarde zullen we vaker te maken krijgen met hetere en langere zomers. Dit zullen we ook merken aan de oplopende binnentemperatuur in onze woningen, maar gelukkig zijn er manieren om op een passieve en energiezuinige manier de woning koel te houden. Door bij nieuwbouw de juiste ontwerpkeuzes te nemen of door het aanbrengen van zonwering kan je op warme dagen de zon zo veel mogelijk buiten houden. Door de instraling van de zon wat door de ramen komt te beperken warmt de woning minder snel op en als je een airco hebt zal deze minder hard hoeven te werken om de woning te koelen. We zullen we ingaan op vier soorten zonwering; buitenzonwering, binnenzonwering, bouwkundige elementen en natuurlijke zonwering. 

 

Wat voor impact heeft zonwering? 
 

Hitte 

Alle vormen van zonwering voorkomen dat zonnewarmte de woning binnenkomt. Hierdoor zorgen ze voor een comfortabel, koeler binnenklimaat en wordt de kans op hittestress kleiner. Natuurlijke, groene vormen van zonwering zoals bomen, struiken of hagen voorkomen niet alleen zoninstraling maar ze zorgen ook voor een koelere tuin. Zonwering is geen actieve koeling, dus bij langere periodes van hitte kan de binnentemperatuur alsnog net zo hoog worden als de buitentemperatuur. Om de binnentemperatuur omlaag te brengen zal het dan belangrijk blijven om bewust te ventileren op de momenten dat het buiten koeler is, of door passief te koelen. Actieve koeling door middel van een airco is ook mogelijk maar dit kost veel elektriciteit.   
 

Biodiversiteit 

De natuurlijke vormen van zonwering hebben ook een positieve bijdrage aan de biodiversiteit in de tuin. Door het plaatsen van de juiste begroeiing creëer je een prettige leefomgeving voor allerlei dieren, die er op warme dagen ook beschutting tegen de zon kunnen zoeken. Daarnaast kunnen deze dieren belangrijke functies hebben zoals het bestuiven van bloemen of het in balans houden van de insectenpopulatie. 

  

Buitenzonwering 

De meest effectieve manier om de zon te weren is door dit aan de buitenzijde te doen, hierdoor wordt de warmte al weerkaatst voordat het glas bereikt wordt. Bij veel bestaande woningen kan buitenzonwering prima aangebracht worden en is dit vaak vergunningsvrij. Bij appartementen kan dit niet altijd en zul je eerst moeten overleggen met de Vereniging van Eigenaren. Ook bij een monument kan buitenzonwering niet zomaar geplaatst worden, doe dit altijd in overleg met de erfgoedafdeling van de gemeente. Er zijn verschillende soorten buitenzonwering, ieder met hun eigen eigenschappen, voor- en nadelen. Hieronder zullen we een aantal veel voorkomende soorten verder toelichten. 

Rolluiken 

Een rolluik is een scherm van aluminium of kunststof die voor het raam omhoog of naar beneden gerold kan worden. Omdat  dit harde en dichte materialen zijn houdt een rolluik niet alleen de zon tegen maar vergroot het ook de inbraakveiligheid en privacy in de woning. Andere voordelen zijn dat een rolluik geluidswerend is en in de winter ook isolerend werkt. Een nadeel is dat er geen licht meer door het raam naar binnenkomt als het rolluik naar beneden is. De bediening van een rolluik kan handmatig of elektrisch zijn. Elektrische bediening kan door middel van een knop naast het luik, een afstandsbediening, een vaste tijdsinstelling of bijvoorbeeld een slimme aansturing op basis van de stand van de zon. Rolluiken zijn in alle mogelijk kleuren verkrijgbaar en vaak wordt gekozen voor de kleur die qua uitstraling het best bij de woning past. Als je geen voorkeur voor een kleur hebt kun je het beste kiezen voor lichte kleuren, die nemen minder warmte op maar dit heeft een beperkte invloed op de temperatuur in huis. 

Screens 

Bij screens wordt er een zonwerend doek aangebracht die omhoog en omlaag gerold kan worden. Dit doek is een stuk dunner dan de lamellen van een rolluik wat zorgt voor een strakkere en compactere uitstraling. Ook laat het doek nog wat licht door waardoor je niet meteen in het donker zit als de screens naar beneden zijn. Door deze eigenschappen zijn screens alleen niet inbraakwerend, geluidswerend en isolerend. De bediening werkt hetzelfde als een rolluik en kan dus handmatig of elektrisch zijn, eventueel met een slimme aansturing. De kleur van de screens heeft invloed op de hoeveelheid warmte dat wordt tegengehouden. Donkere screens nemen meer warmte op en laten daardoor minder warmte door dan lichte screens, een donkere kleur is in dit geval dus het meest effectief. 

Zonneschermen 

Er zijn drie soorten producten die onder de naam zonneschermen vallen, dit zijn uitvalschermen, knikarmschermen en markiezen. Vooral de eerste twee worden nog wel eens door elkaar gehaald, het verschil zit vooral in de toepassing en de arm die gebruikt wordt om het scherm te ondersteunen. Een uitvalscherm wordt vooral gebruikt om de zon binnen te weren en heeft een zichtbare arm die het scherm ondersteunt. Hierdoor kun je niet onder het scherm doorlopen. Een knikarmscherm (ook wel terrasscherm) wordt vaak gebruikt om een terras van schaduw te voorzien. Als daar een grote glazen pui aan grenst houdt het scherm de zon daar natuurlijk ook voor tegen. De ondersteunende armen zitten bij dit type in dezelfde lijn als het doek en kun je er gewoon onder door lopen. Een markies is goed herkenbaar door de vorm en omdat deze vaak een gestreept patroon hebben. Hierdoor hebben ze een meer traditionele uitstraling.  

Binnenzonwering 

Het aanbrengen van zonwering aan de binnenzijde van de ramen is minder effectief omdat de zonnestralen dan door het glas komen en pas binnen worden tegengehouden. Hierdoor zal de zonwering zelf en de ruimte tussen het glas en de zonwering opwarmen. Ondanks dat zal de woning minder opwarmen dan als je helemaal geen zonwering zou aanbrengen. En omdat dit een methode is die gemakkelijk in iedere woning toegepast kan worden zal het in sommige gevallen toch een goede keuze zijn. Hieronder zullen we aantal typen binnenzonwering verder toelichten. 

Shutters, jaloezieën en lamellen 

Deze drie soorten binnenzonwering lijken erg op elkaar en de benamingen worden nog wel eens door elkaar gebruikt. Toch zit er wel degelijk verschil tussen deze types. 

• Shutters zijn een soort luik die tegen de binnenkant van het kozijn geplaatst wordt. Het bestaat uit een kader die voorzien is van lamellen die horizontaal zijn aangebracht en is vaak gemaakt van hout. De stand van de lamellen kan versteld worden waardoor je invloed hebt op de hoeveelheid zonlicht die binnenkomt. Als er geen zonwering nodig is kunnen de luiken ook helemaal open gedaan worden. 

• Jaloezieën zijn ook horizontale lamellen, maar hierbij hangen de lamellen aan  koorden. Er zijn meerdere materialen mogelijk, ze zijn naast hout ook verkrijgbaar van bijvoorbeeld aluminium, pvc of bamboe. Met een touwtje kun je de stand van de lamellen aanpassen of het hele pakket lamellen omhoog trekken op de momenten dat je geen zonwering nodig hebt. 

• Met lamellen worden stroken van stof, aluminium, pvc of hout bedoeld die verticaal opgehangen worden. De lamellen hangen in een rails en kunnen gedraaid worden om de hoeveelheid binnenkomend zonlicht te beïnvloeden. Ook kunnen de lamellen helemaal opzij geschoven worden. 

Gordijnen en vitrage  

Ook gewone gordijnen en vitrage kunnen helpen om de zon buiten te houden. Bij gordijnen kan je nog een onderscheid maken in rolgordijnen, plisségordijnen, vouwgordijnen of overgordijnen. Binnen deze categorieën zijn weer allerlei mogelijkheden met verschillende materialen en kleuren die invloed hebben op de zonwering. Zo bestaan er rolgordijnen met een warmtewerende coating aan de buitenzijde en kunnen overgordijnen isolerend worden uitgevoerd waardoor ze in de zomer de warmte buitenhouden en in de winter houden ze warmte binnen. Vitrage is vaak een wat meer transparante stof, dit zal weinig doen voor echte warmtewering, maar het houdt wel het felste zonlicht tegen. 

Bouwkundige elementen  

Bij het nieuw bouwen van een woning kan je in het ontwerp alvast rekening houden met de oriëntatie en de lichtinval. Door het ontwerpen van overstekken, luifels of een veranda ter plaatse van zonbelaste gevels kan de zon in de zomer buitengehouden worden. Dit is met name zinvol bij gevels op het zuidoosten, zuiden en zuidwesten omdat de zon dan het hoogst aan de hemel staat. In de vroege ochtend en late middag staat de zon een stuk lager, daardoor hebben deze ontwerpkeuzes minder zin op een oost- of westgevel. Ook in de winter staat de zon lager en kan de warmte wel de woning in komen. Andere opties zijn het aanbrengen van vaste lamellen die open en dicht gedraaid kunnen worden of het toepassen van minder en kleinere kozijnen op de zuidgevels. Voor bestaande bouw is een veranda ook een goede optie die later nog geplaatst kan worden of kan je kiezen voor bijvoorbeeld schaduwdoeken. 

Natuurlijke zonwering 

Een mooie manier van zonwering waarbij je ook wat meer groen in de tuin kan brengen is door het toepassen van natuurlijke zonwering. Het strategisch plaatsen van bomen, struiken of een begroeide pergola zorgt ervoor dat de zoninstraling in de zomer door deze begroeiing wordt tegengehouden. Daarnaast zorgt groen voor een lagere omgevingstemperatuur door het verdampingsproces dat plaatsvindt. Als je kiest voor bomen of struiken die in de winter hun blad verliezen heb je in de zomer schaduw van de beplating maar schijnt de zon er in de winter doorheen zodat je dan wel kan profiteren van de zon in de woning.