Inleiding 

Het tegengaan van wateroverlast en droogte zijn twee belangrijke punten op het gebied van klimaatadaptatie. Door je hemelwaterafvoer af te koppelen en deze aan te sluiten op een buffersysteem zorg je ervoor dat regenwater niet meer in het riool terechtkomt. Bij hevige regenval kan dit namelijk zorgen voor een overbelasting van het rioolsysteem. Ook geef je het water zo de kans om langzaam de grond in te trekken, dit voorkomt uitdroging van de bodem en draagt het bij aan een goede grondwaterstand. Je kan ook kiezen voor een meer natuurlijke oplossing zoals een wadi of een regenwatervijver. Zo heb je niet alleen een mooie wateropslag maar verhoog je ook de biodiversiteit in je tuin. Bij een bovenlaag van leem of klei is een infiltratiesysteem minder geschikt omdat bij deze grondsoorten het water niet snel genoeg in de bodem zakt. Hieronder worden een aantal mogelijkheden voor het bufferen van water verder toegelicht. Als je voldoende waterbufferend vermogen in de tuin hebt aangebracht kun je de hemelwaterafvoer loskoppelen van het riool. 

Wat voor impact heeft een wateropslagsysteem? 
 

Hitte 
Sommige vormen van waterbuffers zoals een wadi of regenwatervijver kunnen in periodes van hitte bijdragen aan het koel houden van de tuin. Het gebufferde water en de planten eromheen zorgen voor verdamping van water en houden zo de directe omgeving koel. Dit is ook de reden dat de nachttemperatuur in de stad na een warme zomerse dag soms wel vijf tot tien graden hoger kan liggen, dan in een landelijke omgeving. In jouw tuin gebeurt dit op een iets kleinere schaal, maar kan je wel zelf een verschil maken!  

Droogte 
Door de toenemende hitte zullen we ook steeds vaker te maken krijgen met extreme droogte, het is daarom belangrijk om zoveel mogelijk regenwater vast te houden voor de droge periodes. Een bufferend wateropslagsysteem zorgt voor een natuurlijke aanvulling van het grondwater zodat de bodem beter bestand is tegen lange periodes van droogte.   
 

Water 
De laatste jaren maken we het steeds vaker mee; extreme buien waarbij in korte tijd heel veel water valt. Bij veel woningen is de hemelwaterafvoer aangesloten op het riool en is de tuin voor een groot deel voorzien van bestrating. In dit geval moet al het regenwater afgevoerd worden via de riolering. De riolering is hier niet op berekend, wat kan leiden tot wateroverlast. Als de hemelwaterafvoer is losgekoppeld en aangesloten op een waterbuffer zal de regen die op het dak valt opgevangen worden in de buffer en wordt het riool hierdoor minder belast. Ook een bestraat oppervlak kan worden aangesloten op een waterbuffer. 

Biodiversiteit 
De biodiversiteit in Nederland neemt al jaren af, maar een wadi of vijver kan een positief verschil maken voor de biodiversiteit. Een plek in de tuin met water omgeven door de juiste planten, bloemen en struiken trekt allerlei dieren aan. Op deze manier bevorder je de leefomgeving voor bijvoorbeeld kikkers en salamanders die muggen en hun larven eten. Dit is belangrijk voor het evenwicht in de natuur en voor de gezondheid van mens en dier.   

 

Grindkuil 

Een grindkuil (of grindkoffer) is een gat in de grond die wordt gevuld met grind. De ruimte tussen het grind wordt gebruikt om  regenwater dat van het dak of bestrating komt op te slaan zodat het langzaam de bodem in kan trekken. Bij normaal grind kan ongeveer 30% van de inhoud gebruikt worden om water op te vangen, bij lavasteen is dit ongeveer 50%. Houdt hier dus rekening mee bij het bepalen van de afmetingen van de kuil. Om te voorkomen dat het grind verstopt raakt wordt het gat rondom bekleed met geotextieldoek. Ook wordt er tussen de regenpijp en de grindkuil een zand- en bladvanger aangebracht, deze filtert zand en bladeren uit het regenwater en moet regelmatig geleegd worden. Zorg ook voor goede ontluchting en een overloop naar een lager gedeelte van de tuin in geval van extreme neerslag. De grindkuil kan bedekt worden met bijvoorbeeld gras maar er kan ook een terras over aangebracht worden.  

Aandachtspunten: 

• Informeer bij de gemeente of de grond in jouw tuin geschikt is voor een grindkuil, bij een bovenlaag van leem of klei loopt het water niet snel genoeg weg. Je kunt dit ook zelf testen door middel van de emmerproef. Graaf een gat van 30 x 30 x 30 cm en gooi hier een emmer water in. Als het water binnen een half uur in de grond is getrokken is jouw tuin geschikt; 
• De onderkant van de kuil moet minimaal 50 cm boven de gemiddelde grondwaterstand zitten; 
• De grindkuil moet minimaal 2 tot 3 meter van de fundering en bomen vandaan blijven; 
• Breng boven de grindkuil minimaal 25 cm grond aan. 

Impact: 
   

Infiltratiekratten 

Een andere mogelijkheid om een ondergrondse waterbuffer te creëren is met infiltratiekratten. De werking hiervan is hetzelfde als van een grindkuil, maar de kratten zijn zodanig ontworpen dat er maximale ruimte is om het water in te bergen. Iedere krat kan zo’n 250 tot 300 liter water opslaan dus door het plaatsen van meerdere kratten kun je een zeer grote opslagcapaciteit behalen. De aandachtspunten bij infiltratiekratten zijn gelijk als die bij een grindkuil, let dus goed op de juiste toepassing van het geotextieldoek, de zand- en bladvanger, de ontluchting en overloop, en de afstand tot bomen,  fundering en grondwater. Doordat de kratten een hoge draagkracht hebben kan erboven ook een grasveld of terras aangelegd worden. 

Impact: 
    

Infiltratieput 

Als je niet met losse kratten wilt werken, kan je ook kiezen voor een infiltratieput. Dit is een grote betonnen bak die wordt ingegraven in de tuin en wordt aangesloten op de hemelwaterafvoer. Een voordeel hiervan is dat er geen zandvanger nodig is, een bladvanger in de regenpijp is voldoende. Het water kan de grond intrekken door een open bodem, poreuze wanden of gaten in de wanden. De putten zijn voorzien van een inspectieluik aan de bovenzijde zodat eventuele vervuiling gemakkelijk verwijderd kan worden. Voor de put wordt een gat gegraven die iets groter is dan de put zelf. Het gat wordt bedekt met geotextieldoek waarna de put in het gat geplaatst wordt. De ruimte die overblijft wordt opgevuld met grind voor extra infiltrerend vermogen. Het geheel wordt hierna afgedekt met grond en voorzien van de gewenste bedekking zoals gras of tegels. 

Impact: 
  

Regenwatervijver 

Een (regenwater)vijver is een mooie natuurlijke oplossing om water op te vangen en kan bijdragen aan de uitstraling van de tuin. De vijver kan gevuld worden met planten en vissen maar deze moeten hier wel geschikt voor zijn omdat regenwater niet altijd van dezelfde kwaliteit is. Het regenwater kan eventueel eerst gefilterd worden door het creëren van een oeverzone waar het water vanuit de regenpijp eerst op geloosd wordt.  

Aandachtspunten: 

• Maak de vijver in een lager gelegen deel van de tuin. Mocht de vijver vol raken heb je nog voldoende ruimte om het water op te vangen; 
• Stem de afmetingen van de vijver af op de benodigde capaciteit en houdt ook rekening met forse regenbuien; 
• Creëer een oeverzone waarin het regenwater kan infiltreren voordat het de vijver in loopt. Dit zorgt voor een betere waterkwaliteit; 
• Plaats de vijver niet in de schaduw of onder een boom. Wanneer bladeren in de vijver vallen kan dit voor teveel voedingsstoffen in het water zorgen; 
• Een regenwatervijver heeft onderhoud nodig, zo hebben de vissen mogelijk wat aandacht nodig en moet vuil uit de vijver verwijderd worden; 
• Pas geschikte vis- en plantensoorten toe in de vijver. 

Impact: 

  

Wadi  

Wadi staat voor ‘waterafvoer door infiltratie’, dit is een verlaagd gedeelte in de tuin waar water naartoe kan stromen. Dit kan via een goot, buis of op een natuurlijke manier gebeuren. In de wadi kan het water langzaam wegzakken in de bodem waardoor het als een soort waterbuffer werkt. De bodem kan bedekt zijn met gras maar bijvoorbeeld ook met planten die goed tegen water en droogte kunnen. Zo heeft een wadi niet alleen effect op wateroverlast en droogte maar ook op de biodiversiteit.  

Aandachtspunten:  

• Kies een goede locatie in de tuin om de wadi te maken; 
• Als de tuin vlak is zul je een verlaging moeten graven; 
• Pas begroeiing toe wat geschikt is voor een wadi, bijvoorbeeld bepaalde grassoorten en oeverplanten. 

Impact:

Overige variaties 

Er zijn nog meer verschillende variaties om water te bufferen in de tuin. Onderstaand worden een aantal hiervan nog even kort toegelicht. 

• Infiltratieplaten. Infiltratieplaten zijn vergelijkbaar met infiltratiekratten, maar zijn platter en zeer stevig. Daarom zijn ze goed geschikt om toe te passen onder een terras of oprit of bij een hoge grondwaterstand. Ook is er minder diep graafwerk nodig om ze aan te leggen; 
• Verticale infiltratie. Als er weinig plaats in je tuin is kun je ook kiezen voor een verticaal infiltratiesysteem. Hierbij wordt een diep gat van ca. 5 meter geboord waarin een infiltratiebuis met kleine gaatjes wordt aangebracht. Om de buis zit een infiltratiedoek en de overige ruimte eromheen wordt opgevuld met infiltratiezand. Bovenop de buis zit een zand- en vuilvangput; 
• Steenwolblokken. Een ander alternatief op de infiltratiekrat is het plaatsen van steenwolblokken in de grond. Steenwol is een natuurlijk materiaal en heeft een groot absorberend vermogen. Houd hierbij rekening met dezelfde aandachtspunten als bij infiltratiekratten. 

Afkoppelen hemelwaterafvoer 

Na het aanbrengen van een of meer waterbuffers met voldoende opvangcapaciteit kan je de hemelwaterafvoer loskoppelen van het riool. Tijdens (hevige) regenbuien komt het water dan niet meer in het riool terecht maar wordt het gebufferd in de tuin waarna het gelijkmatig wordt opgenomen door de grond. Dit ontlast het riool waardoor de kans op overlast kleiner wordt. Tijdens extreme regenval kan het voorkomen dat het riool de grote hoeveelheden regenwater niet goed kan verwerken waardoor het rioolwater via afvoerputjes of het toilet de woning binnen kan komen. 

Aandachtspunten: 

• De aanwezige lucht in het riool moet tijdens een regenbui plaatsmaken voor het water, daarom zijn er ontluchtingspunten in het riool aanwezig. Bij nieuwe woningen gaat dit meestal via een standleiding maar bij oudere woningen is geen standleiding aanwezig en vindt de ontluchting plaats via de hemelwaterafvoer. Als de hemelwaterafvoer wordt afgekoppeld zal een alternatieve ontluchting gemaakt moeten worden, anders zal de lucht een andere uitweg zoeken wat kan leiden tot borrelende toiletten en wasbakken. De ontluchting kan bijvoorbeeld gecreëerd worden door op het afgekoppelde riool een ontluchtingsbuis aan te brengen die aan de bovenkant voorzien wordt van een (bol)rooster; 
• Bij langdurige regenval kan het voorkomen dat de waterbuffer vol is. Zorg daarom altijd voor een noodoverloop naar een lager gelegen gedeelte in de tuin of een putje die aangesloten is op het riool. 

Subsidies 

Om bovenstaande maatregelen te stimuleren worden vanuit diverse instanties subsidies verstrekt wanneer je deze toepast bij jouw woning. Deze subsidies worden verstrekt door gemeentes, waterschappen of provincies. Om te kijken of jij ook in aanmerking komt voor een subsidie kan je de subsidiecheck doen op onze website, https://www.duurzaambouwloket.nl/subsidiecheck.