Inleiding 

Ondanks al onze inspanningen om verdere klimaatverandering tegen te gaan ontkomen we er niet aan dat we de gevolgen ervan allemaal gaan merken. We zullen te maken krijgen met meer hitte, droogte, neerslag en een hogere zeespiegel. Er zijn manieren om je voor te bereiden op deze effecten, dit noemen we klimaatadaptatie. Met bepaalde aanpassingen kan je zorgen voor een koelere woning, een groenere tuin die beter bestand is tegen droogte en kan je voorkomen dat de tuin bij hevige regenval onder water loopt. 
 

Op welke gevolgen kan ik mij voorbereiden? 

De aarde warmt op en zelfs volgens de meest gunstige voorspelling zal de aarde aan het eind van deze eeuw nog enkele graden warmer zijn dan nu. Dit zorgt niet alleen voor een hogere gemiddelde temperatuur, maar ook voor meer periodes van extreme hitte. Hitte heeft negatieve gevolgen voor ons als mensen, maar ook voor de gebouwde omgeving en de natuur. De verwachting is ook dat we vaker te maken zullen krijgen met wateroverlast. Veel van de gevolgen zijn met elkaar verbonden en kunnen elkaar zelfs versterken. Hieronder worden een aantal effecten verder toegelicht. 

 

Hitte: In gebieden met veel bebouwing komt hittestress voor bij extreme hitte. Hittestress veroorzaakt gezondheidsklachten en afnemende arbeidsproductiviteit. Er zijn sterke verschillen tussen landelijk en stedelijk gebied. Zo kan er een verschil van wel 7 °C ontstaan. Gebouwen en wegen absorberen warmte en stralen deze warmte ook weer uit.  

Droogte: De periodes van droog weer zijn steeds vaker merkbaar. Dit droge weer heeft een effect op de beschikbaarheid van water en het grondwaterpeil. Deze beperking in beschikbaarheid kan gevolgen hebben op de drinkwaterlevering en het water voor de landbouw, tuin en natuur. 

Water: In tegenstelling tot de langere periodes van droogte zijn er ook vaker extreme regenbuien. Delen van de tuin en straten kunnen door deze extreme buien onder water komen te staan. De impact van deze zware buien wordt ook versterkt door de toenemende oppervlakte van stedelijke gebieden en dus de harde ondergrond. Harde ondergronden, zoals asfalt en straatstenen, beperken de waterinfiltratie in de bodem.  

Ook de waterkwaliteit komt onder druk te staan. De hogere temperaturen en hevigere neerslag hebben een negatief effect op de waterkwaliteit. Daarnaast heeft de mens ook een grote invloed. Het dumpen van schoonmaakmiddel, gifstoffen en afval vervuilt het oppervlaktewater. 

Een ander aspect met betrekking tot water is de stijgende zeespiegel. Er zijn meerdere oorzaken van de stijgende zeespiegel, die allemaal te maken hebben met de opwarming van de aarde. De hogere temperaturen zorgen voor thermische uitzetting van het water waardoor het meer ruimte inneemt. Gletsjers smelten sneller dan dat ze aangroeien en dit geldt ook voor de ijskappen op de noord- en zuidpool, waardoor er meer water in de oceanen terechtkomt. Over de hele wereld bevinden zich veel grote steden in laaggelegen kustgebieden, deze worden steeds kwetsbaarder voor overstromingen. Ook heeft de stijging invloed op kwetsbare ecosystemen langs de kust. 

Biodiversiteit: Door verschillende menselijke activiteiten verdwijnen er steeds meer planten- en diersoorten. Denk bijvoorbeeld aan ons landgebruik, luchtvervuiling en de opwarming van de aarde. Al deze planten en dieren zijn onderdeel van ons ecosysteem en hebben vaak essentiële functies, zoals het bestuiven van bloemen, zuiveren van lucht en zorgen voor een gezonde bodem. Het verliezen van deze soorten heeft dus grote gevolgen en hierdoor kunnen ecosystemen uit balans raken. 

Stikstof heeft ook invloed op de biodiversiteit. Stikstof is een onschadelijk gas dat van nature in de lucht zit. Maar er zijn ook schadelijke verbindingen met stikstof, zoals stikstofoxiden (NOx) en ammoniak (NH3). Deze verbindingen komen vooral in de lucht door het verkeer, de industrie en de landbouw. Als er te veel van deze verbindingen in de bodem of het water terechtkomen, kunnen ze de natuurlijke balans verstoren, met tot gevolg dat de biodiversiteit lager wordt. 

Het lijkt misschien tegenstrijdig dat het tegelijk droger en natter wordt. Periodes van droogte zullen langer en vaker voorkomen en de wateroverlast komt vaak van hevige buien in korte tijd. Hier is onze riolering niet op berekend, wat nog meer overlast met zich meebrengt. Ook lost deze neerslag niet direct het tekort na een droge periode op.  

  

Wat kan je zelf doen? 

Als bewoner zijn er meerdere maatregelen die je kan nemen om de hierboven genoemde effecten tegen te gaan. Veel van deze maatregelen hebben invloed op meerdere aspecten van klimaatadaptatie. Zo zorg je bijvoorbeeld met een regenton voor het beperken van wateroverlast en kan je hier op een later moment de tuin water mee geven in plaats van met leiding- of slootwater. De maatregelen zijn ingedeeld in een aantal categorieën die elk een eigen informatiepagina hebben met meer informatie. Per categorie noemen we hier een aantal voorbeelden. 

Meer groen

Het toepassen van meer groen heeft een positieve invloed op alle aspecten van klimaatadaptatie. Zo zorgt het voor een koelere tuin en woning, water wordt langer vastgehouden tijdens droge periodes en kan gebufferd worden in natte periodes, en bij het toepassen van de juiste begroeiing draagt het bij aan de biodiversiteit. De maatregelen waar je aan kan denken zijn: 

• Groene daken; 
• Intensief groen dak 
• Extensief groen dak 
• Groene tuin; 
  • Wadi (waterafvoer door infiltratie) 
  • Tegels vervangen door groen 
  • Waterdoorlatende verhardingen 
  • Groene erfafscheiding.
• Groene gevels.

Bewuster omgaan met regenwater

Afhankelijk van de tijd van het jaar zal water steeds schaarser of overvloedig aanwezig worden. Door bewuster met regenwater om te gaan kan je de effecten hiervan beperken. Het bufferen van water zorgt voor het ontlasten van het rioolsysteem en het water krijgt de kans om langzaam de grond in te trekken. Het water kan ook opgeslagen worden voor later gebruik zoals het besproeien van de tuin of het wassen van de auto. De maatregelen waar je aan kan denken zijn: 

•   Regenwater opslaan;
  • Grindkuil
  • Infiltratiekratten
  • Infiltratieput
  • Vijver
• Regenwater hergebruiken;
  • Regenton
  • Regenwaterzuil
  • Regenschutting
  • Regenwatertank
  • Regenwaterzak

Bescherming tegen de zon

Door de hetere zomers wordt het koel houden van de woning steeds belangrijker. Dit kan natuurlijk met een airco maar dat is niet echt duurzaam. Gelukkig zijn er diverse maatregelen die je kan treffen om de woning op een passieve manier koeler te houden. Hiermee houd je de warmte langer buiten zodat je niet onnodig hoeft te koelen. Hierbij kun je denken aan:  

• Witte dakbedekking; 
• Zonwering;
  • Buitenzonwering zoals rolluiken, screens en zonneschermen
  • Binnenzonwering zoals shutters, jaloezieën of vitrage
  • Bouwkundige elementen en ontwerp
  • Natuurlijke zonwering 
• Biobased isolatiematerialen, dit kan helpen om de warmte langer buiten te houden. 

  

Subsidies 

Om bovenstaande maatregelen te stimuleren worden vanuit diverse instanties subsidies verstrekt wanneer je deze toepast bij jouw woning. De meeste subsidies zijn voor groene daken of het afkoppelen van de hemelwaterafvoer. Deze subsidies worden verstrekt door gemeentes, waterschappen of provincies. Om te kijken of jij ook in aanmerking komt voor een subsidie kan je de subsidiecheck doen op onze website, https://www.duurzaambouwloket.nl/subsidiecheck.