Inleiding 

Het klimaat verandert en het weer wordt daardoor minder stabiel. Hoe erg we ook ons best doen om klimaatverandering tegen te gaan, klimaatverandering is niet meer in zijn geheel te voorkomen. Het zal met enige regelmaat harder gaan regenen en op andere momenten zal het juist weer lang droog zijn. Ook zullen de zomers warmer worden en dit kan in sommige perioden zorgen voor hittestress. Groene tuinen zijn belangrijk met het oog op klimaatadaptatie. 

Wat voor impact heeft een groene tuin? 

Hitte 
In een periode van hitte bieden bomen en planten natuurlijke schaduw en verkoeling. Een tuin vol met tegels zal juist de warmte van de zon vasthouden en langzaam weer afgeven zodra de zon achter de horizon is gezakt. Onverhard en beplant oppervlak verdampt water en houdt zo de directe omgeving koel. Hierdoor kan de temperatuur in een groene tuin een stuk lager liggen dan in een tuin vol met tegels. Dit is ook de reden dat de nachttemperatuur in de stad na een warme zomerse dag soms wel vijf tot tien graden hoger kan liggen, dan in een landelijke omgeving. In jouw tuin gebeurt dit op een iets kleinere schaal, maar kan je wel zelf een verschil maken!  

  

Droogte 
Door de toenemende hitte zullen we ook steeds vaker te maken krijgen met extreme droogte, het is daarom belangrijk om zoveel mogelijk regenwater vast te houden voor de droge perioden. Een groene tuin met een gezonde bodem houdt water veel beter vast dan een bestrate tuin. De wortels van de beplanting en het gebruik van de juiste bodembedekking helpen om de aarde vochtiger te houden in periodes van droogte. 
  


Water 
De laatste jaren maken we het steeds vaker mee; extreme buien waarbij in korte tijd heel veel water valt. In buurten waarin tuinen met name uit steen bestaan, moet al het regenwater afgevoerd worden via de riolering. De riolering is hier niet op berekend, wat kan leiden tot wateroverlast. In een tuin met voldoende planten en begroeiing kan het regenwater in de bodem wegzakken, waardoor de belasting op de riolering wordt verminderd. Helaas kiezen mensen nog steeds voor grotendeels of zelfs volledig betegelde tuinen. Stichting Steenbreek heeft berekend dat ruim een derde van het tuinoppervlak bestraat is, en dat dit in sommige gemeenten op kan lopen tot een percentage van meer dan 65%.  



Biodiversiteit 
Een groene tuin is niet alleen goed voor het klimaat, maar ook voor de natuur. De biodiversiteit in Nederland neemt al jaren af, maar groene tuinen met veel planten en bloemen kunnen een positief verschil maken voor de biodiversiteit. Een tuin vol met de juiste planten, bloemen, struiken en bomen trekt allerlei dieren aan. Op deze manier bevorder je de leefomgeving voor essentiële bestuivers als bijen en hommels, maar ook bijvoorbeeld lieveheersbeestjes die bladluizen eten, of vogels die slakken en rupsen eten. Dit is belangrijk voor het evenwicht in de natuur en voor de gezondheid van mens en dier. 

  

Ontwerpideeën  

Wadi 
Wadi staat voor ‘waterafvoer door infiltratie’, dit is een verlaagd gedeelte in de tuin waar water naartoe kan stromen. Dit kan via een goot, buis of op een natuurlijke manier gebeuren. In de wadi kan het water langzaam wegzakken in de bodem waardoor het als een soort waterbuffer werkt. De bodem kan bedekt zijn met gras maar bijvoorbeeld ook met planten die goed tegen water en droogte kunnen. Zo heeft een wadi niet alleen effect op wateroverlast en droogte maar ook op de biodiversiteit.  

Aandachtspunten:  

• Kies een goede locatie in de tuin om de wadi te maken; 
• Als de tuin vlak is zul je een verlaging moeten graven; 
• Pas begroeiing toe wat geschikt is voor een wadi, bijvoorbeeld bepaalde grassoorten en oeverplanten. 

Impact: 

 

Tegels vervangen door groen 

Door (een deel van) de tegels in de tuin te verwijderen en hier gras of planten voor terug te brengen kan regenwater beter de bodem intrekken. Dit verkleint het risico op wateroverlast, zorgt voor een koelere tuin en zo draag je bij aan de biodiversiteit. Als richtlijn kan je aanhouden dat de tuin voor maximaal 40% bedekt is met tegels. 

Aandachtspunten: 

• Plaats de juiste planten op de juiste plek. Denk hierbij aan de grondsoort, de ligging ten opzichte van de zon en de vochtigheid van de grond; 
• Kies voor inheemse planten en bloemen die van nature in Nederland voorkomen. Ze zijn goed aangepast aan het klimaat en de bodem, en trekken meer insecten, vogels en dieren aan dan exotische soorten. Bovendien hebben ze vaak minder verzorging nodig dan uitheemse planten; 
• Kies voor planten, zaden en bollen met een keurmerk, zoals Planet Proof, Biologisch of MPSA+. Die zijn duurzaam gekweekt en niet giftig voor bijen en andere insecten; 
• Bedek de bodem tussen de planten met bijvoorbeeld houtsnippers, cacaodoppen of een bodembedekkende plantensoort. 

Impact:

Waterdoorlatende verhardingen 

In sommige gevallen is bestrating nodig, zoals voor het terras, paden of een parkeerplaats. Het vervangen van bestrating door halfverharding zoals grind, split, schelpen of houtsnippers geeft de tuin al snel een ander uiterlijk. Andere opties zijn grasbetontegels, stapstenen en bestrating in een open of variabel patroon. Deze oplossingen zijn zo goed als onderhoudsvrij, en zorgt het ervoor dat regenwater beter kan weglopen in de bodem. Hierdoor warmt de grond minder snel op in de zomer, en heb je minder kans op wateroverlast tijdens hevige stortbuien. Door de halfverharding iets lager aan te brengen dan de rest van de tuin kan je hier ook het regenwater van het dak opvangen wanneer je de hemelwaterafvoer afgekoppeld hebt. 

Aandachtspunten: 

• Leg de waterdoorlatende verharding zo vlak mogelijk aan, dit voorkomt dat er plasvorming kan ontstaan; 
• Natuurlijke materialen zoals houtsnippers of boomschors vergaan na verloop van tijd en moeten af en toe aangevuld worden; 
• Materialen zoals grind en split moeten af en toe worden aangeharkt; 
• Bij bestrating in een open of variabel patroon zal het onkruid tussen de voegen verwijderd moeten worden. 

Impact:

Groene erfafscheiding 
Veel woningen in Nederland hebben een (houten) schutting als erfafscheiding. Om meer groen in de tuin te brengen kan je deze vervangen door een haag of struiken. Ook dit kan bijdragen aan een koelere tuin en een verbetering van de biodiversiteit. Vogels en insecten hebben zo een plaats om te schuilen of op zoek te gaan naar voedsel. Voorbeelden van soorten die je kan toepassen zijn Hedera (klimop), vuurdoorn, liguster of coniferen.  

Aandachtspunten: 

• Dingen waar je op moet letten bij de keuze van het soort erfafscheiding zijn het onderhoud (groeisnelheid), dichtheid, winterhardheid en gevoeligheid voor ziektes. Ook de bodemsoort, waterstand en bezonning zijn van belang; 
• Kies bij voorkeur voor een inheemse soort, deze zijn goed aangepast aan ons klimaat en leveren meer voedsel aan inheemse dieren. 

Impact: 

Overige ideeën 

• Plaats houten beschutting tegen de bestaande muur. Hout heeft een rustige uitstraling, het plaatsen van houten delen tegen een bestaande stenen muur zorgt er gelijk voor dat deze er veel aangenamer uitziet. Deze beschutting kan je vervolgens ook weer aankleden met plantenbakken en andere decoratie, zo kan je heel simpel en goedkoop je achtertuin opleuken; 
• Maak vaste plantenbakken langs de schuttingen. Wil je een groene tuin, maar ben je bang dat het te rommelig wordt in een kleine tuin? Kies dan voor vaste plantenbakken, die je langs de schuttingen laat lopen. Op die manier blijft alles goed op z'n plek en houd je goed het overzicht. Je kan de plantenbakken vullen met groenblijvende planten, bloemen of kruiden; 
• Hang een verticale tuin aan de muur. Een verticale tuin is een slimme manier om meer groen in je tuin te brengen, zonder dat het veel ruimte inneemt. Je kan een verticale tuin maken van een houten pallet, een metalen rek of een stoffen zak. Hang er verschillende soorten planten in, zoals vetplanten, varens of klimop. Een verticale tuin is ook goed voor de luchtkwaliteit en de isolatie van je huis; 
• Maak een insectenhotel. Een insectenhotel is een bouwwerk waar insecten kunnen schuilen, nestelen en overwinteren. Je kan een insectenhotel maken van natuurlijke materialen, zoals hout, bamboe, stro, dennenappels of klei. Een insectenhotel is goed voor de biodiversiteit en helpt bij de bestuiving van je planten; 
• Gebruik compost als bodemverbeteraar. Compost is een natuurlijke meststof die ontstaat door het afbreken van organisch materiaal, zoals groente-, fruit- en tuinafval. Compost verbetert de structuur en de vruchtbaarheid van de bodem, en stimuleert het bodemleven. Je kan zelf compost maken of kopen met een biologisch of RHP keurmerk.  

Verstandig water geven

Menselijk gedrag is ook een belangrijke factor bij klimaatadaptatie. Het verstandig bewateren van de tuin is hier een goed voorbeeld van. Natuurlijk wil je je groene tuin ook groen houden, maar in tijden van droogte is het niet wenselijk om dit met kraan- of slootwater te doen. Door het slim inrichten van je tuin, het opvangen van regenwater en op de juiste momenten bewateren kun je veel water besparen en toch genieten van een groene tuin. 

Het ontwerp van je tuin is van invloed op de hoeveelheid water dat nodig is om de tuin mooi groen te houden. Zet  bijvoorbeeld de juiste planten op de juiste plek. Zet planten die goed tegen droogte kunnen op een droge plek en hou dorstige planten uit de zon. Geef planten ook voldoende ruimte en laat hiertussen bodembedekkers groeien of strooi boomschors, zo verdampt water minder snel uit de bodem. De beste tijd om water te geven is in de ochtend en het is beter om één keer per week wat meer water te geven dan iedere dag een beetje. Probeer planten zo dicht mogelijk bij de wortels water te geven door het gebruik van een gieter of een druppelsysteem. En gebruik bij voorkeur water dat is opgevangen in een regenton of ander opslagsysteem, voor meer informatie over deze systemen kan je kijken op onze pagina hierover. 

Subsidies 

Om bovenstaande maatregelen te stimuleren worden vanuit diverse instanties subsidies verstrekt wanneer je deze toepast bij jouw woning. Deze subsidies worden verstrekt door gemeentes, waterschappen of provincies. Om te kijken of jij ook in aanmerking komt voor een subsidie kan je de subsidiecheck doen op onze website, https://www.duurzaambouwloket.nl/subsidiecheck.