Een gezond binnenklimaat met

Balansventilatie (WTW)

Bij balansventilatie vindt de ventilatie plaats met behulp van twee elektrische ventilatoren in één centrale ventilatie-unit. Deze unit wordt meestal geplaatst op de bovenste verdieping van de woning. Eén ventilator is voor de toevoer van verse (koude) lucht en de andere ventilator is voor afvoer van de vervuilde (warme) binnenlucht. In totaal zijn er in de woning dus twee luchtkanalenstelsels aanwezig, één voor toevoer en één voor afvoer.  De hoeveelheid toegevoerde lucht en de hoeveelheid afgevoerde lucht is in principe gelijk, vandaar ook de benaming 'balans' ventilatie. Dit wordt in de markt ook wel ventilatiesysteem D genoemd. Zie onderstaande afbeelding voor een schematische weergave.
 

De meest energiezuinige vorm van balansventilatie is balansventilatie met warmteterugwinning. Bij deze vorm van ventilatie wordt warmte teruggewonnen uit de afgevoerde (warme) binnenlucht. De lucht in de woning heeft namelijk een temperatuur die over het algemeen aanzienlijk hoger is dan de lucht buiten. Omdat de afgevoerde "warme" binnenlucht langs de "koude" vers aangevoerde buitenlucht wordt gevoerd, vindt er warmteoverdracht plaats. Dit gebeurt middels een warmtewisselaar. Dankzij de warmteterugwinning wordt de verse (koude) buitenlucht voorverwarmd. Dit heeft tot gevolg dat het temperatuurverschil tussen de vers aangevoerde buitenlucht en de temperatuur in de woning kleiner is. Het warmte-opweksysteem hoeft hierdoor minder hard te werken bij balansventilatie met warmteterugwinning, waardoor energie wordt bespaard. Met een wtw-systeem kan tot 95% van de warmte teruggewonnen worden.

Wat zijn de verschillende keuzemogelijkheden bij een balansventilatiesysteem?

• Aantal standen
  Balansventilatiesystemen hebben veelal 2 of 3 standen. Een systeem met twee standen wordt over het algemeen in Nederland niet zo vaak toegepast. In normale toestand staat dit systeem in stand 1. Op het moment dat er veel personen in de woning aanwezig zijn (bijvoorbeeld bij een verjaardag) of als er gekookt wordt, is het verstandig om de ventilatie op stand twee te zetten. Het is overigens niet verstandig om de balansventilatie uit te zetten bij het op vakantie gaan.
  
  Een systeem met drie standen komt in Nederland het meest voor. Bij dit systeem staat de schakelaar in normale omstandigheden (als er mensen thuis zijn) op stand twee. Op het moment dat men op vakantie gaat of er is niemand thuis is het verstandig om de schakelaar in stand één te zetten, dit kan op jaarbasis een hoop energie schelen. Net als bij balansventilatie met twee standen is het verstandig om op het moment dat er veel mensen in de woning aanwezig zijn de schakelaar op de zwaarste stand te zetten;
   
• Warmteterugwinning (wtw)
  Bij een systeem met warmteterugwinning wordt de warme vervuilde binnenlucht gebruikt om de koude (verse) buitenlucht te verwarmen. Dit gaat via een warmtewisselaar, waardoor de verschillende luchtstromen niet direct in verbinding met elkaar komen. Met warmteterugwinning kan een hoop energie bespaard worden. In een duurzame energiezuinige woning is een balansventilatiesysteem met warmteterugwinning een must!
   
• Luchtvochtigheidsensor (vraag gestuurde regeling)
  Met een luchtvochtigheidsensor kan het systeem de luchtafvoer automatisch afstemmen op het gewenste niveau in de woning/ruimte. Het is mogelijk om een systeem te nemen met één centrale luchtvochtigheidsensor, maar het is ook mogelijk om meerdere luchtvochtigheidsensoren in het systeem in te passen (bijvoorbeeld in de vochtigste ruimten zoals een badkamer of wasruimte);
   
• CO2 sensor(en) (vraag gestuurde regeling)
  Met een CO2 sensor kan het systeem de luchtafvoer automatisch afstemmen op een gezond niveau in de woning/ruimte. Het is mogelijk om een systeem te nemen met één centrale CO2 sensor, maar het is ook mogelijk om meerdere CO2 sensoren in het systeem in te passen (bijvoorbeeld in de belangrijkste ruimten zoals een slaapkamer en woonkamer);
   
• Draadloze bediening
  Door middel van Radiografische Frequentie (RF) is het mogelijk om op meerdere plekken in de woning het systeem te bedienen en de mate van lucht aan en afvoer te bepalen;
   
• Tijdsprogramma
  Middels een tijdsprogramma is in te stellen wanneer het systeem op welk niveau moet werken. Zo kan worden ingesteld dat het systeem bijvoorbeeld tijdens etenstijd op een wat hoger niveau werkt;
   
• Aanwezigheidsdetectie
   
• Bypass
  Bij balansventilatie met warmte terugwinning (wtw) is het noodzakelijk om een bypass in het ventilatiesysteem te plaatsen. Door middel van de bypass wordt de toevoerlucht niet door de warmtewisselaar geleid. Dit is vooral handig in de zomer als men te maken kan hebben met hoge buitentemperaturen. De bypass voorkomt namelijk dat aangevoerde lucht van buiten wordt voorverwarmd door de warme lucht die wordt afgevoerd uit de woning. Dit werkt (veelal) automatisch. De bypass wordt geactiveerd op het moment dat de temperatuur van buiten hoger is dan de temperatuur in de woning. Belangrijk om te weten is overigens dat een bypass geen airco is maar slechts een middel om te voorkomen dat de woning ongewenst verwarmd wordt. Het toepassen van bypass scheelt vaak een paar graden. Dit kan het verschil maken tussen een comfortabele of te warme binnentemperatuur in de woning.
  
  Het is overigens ook mogelijk om een bypass toe te voegen aan een bestaand balansventilatiesysteem zonder bypass.
   
• Airco unit
  Je kunt als extra optie bij de balansventilatie er ook voor kiezen om een speciale airco unit te laten monteren. Dit kan erg prettig zijn in de zomer als het buiten (en binnen) warm is. De airco koelt de warmte lucht van buiten af als dat nodig is. Een nadeel van de airco unit is dat deze veel energie verbruikt. Aan de andere kant zorgt het wel voor een comfortabel binnenklimaat.

Uiteraard is het mogelijk om een combinatie aan te gaan tussen de hierboven omschreven opties. Bespreek de mogelijkheden met een installateur/leverancier.

Om balansventilatie toe te passen in de woning heb je wel te maken met een aantal belangrijke randvoorwaarden. Balansventilatie wordt nauwelijks toegepast in de bestaande bouw. Dit komt vanwege het feit dat het aanbrengen van de ventilatiekanalen een zeer ingrijpende klus is. Het leidingwerk moet namelijk ook weer netjes worden weggewerkt in de muren en het plafond. Daarnaast is balansventilatie met name interessant voor goed geïsoleerde woningen met een goede kier- en luchtdichtheid. In de bestaande bouw zal de installatie niet optimaal tot zijn recht komen. Balansventilatie komt daarom (bijna) alleen bij nieuwbouw voor en een enkele keer bij een grootschalige renovatie.

Enkele randvoorwaarden voor het toepassen van balansventilatie zijn:

• De verdiepingshoogte mag, na het aanbrengen van een verlaagd plafond waarin de ventilatiekanalen zijn weggewerkt, conform het bouwbesluit niet lager zijn dan 210 centimeter zijn (in de bestaande bouw);
• Er dient ruimte te zijn om de ventilatiekanalen in de woning te plaatsen en weg te werken.

Indien je in bestaande bouw balansventilatie wilt toepassen, maar het is niet mogelijk om een centraal balansventilatiesysteem toe te passen, is het ook mogelijk om een decentraal systeem te installeren. Door een gat in de gevel te boren kan een compactere ventilatie-unit met warmteterugwinning worden geplaatst. Het is vooral zinvol om een dergelijke ventilatie-unit in de woonkamer (meest verwarmde ruimte) te plaatsen.

In de bestaande bouw wordt balansventilatie (bijna) nooit toegepast. Dit vanwege het feit dat een balansventilatiesystemen alleen goed tot zijn recht komt in een goed geïsoleerde woning met een goede kier- en luchtdichtheid. Soms komt het voor dat bij een grootschalige renovatie balansventilatie wordt toegepast. De tijdsduur voor de installatie werkzaamheden is echter per situatie verschillend. Dit komt door verschillen in de omvang van de installatie, leidingwerk, afwerkingen en de eventuele extra uitbreidingsopties op de installatie. Over het algemeen is men met het installeren van balansventilatie in de bestaande bouw ruim een week bezig. Bij complexe situaties kan het dus voor komen dat het een aantal dagen langer duurt.

Aandachtspunten voor uitvoering

• Het is verstandig om ook een schakelaar te nemen nabij de badkamer met een timerfunctie. Hiermee kun je zelf de ventilatie voor een bepaalde periode in een hogere stand zetten. De timer zorgt er voor, dat het na verloop van tijd, weer automatisch terugkeert in de voormalige stand. Dit is niet nodig wanneer je gebruik maakt van een luchtvochtigheidsensor. In dit geval zal het systeem automatisch een te hoge luchtvochtigheid detecteren en hier op reageren door meer lucht te verversen;
• Bespreek voor uitvoering met de installateur dat je na afloop een duidelijke instructie krijgt over de werking en het onderhoud van het systeem;
• Vraag aan de installateur of hij gebruik maakt van afzuigventielen met borging. Dit is een klemmetje dat over het brugstuk van het ventiel wordt geschoven. Door het plaatsen van deze klem kan de bladveer niet meer ingedrukt worden en kan de conus niet meer versteld worden. Dit zorgt er voor dat na reiniging van de roosters de instellingen van de ventielen niet worden gewijzigd;
• Vraag aan de installateur of het verstandig is om in de keuken en de badkamer een waarschuwingslampje te plaatsen wanneer de schakelaar op de hoogste stand staat;
• Een zorgvuldige keuze van het type ventiel en de plaats van het ventiel is erg van belang voor het ideale comfort en juiste effectiviteit. Laat je daarom van te voren goed adviseren door de installateur over de verschillende type ventielen en de plaats van de ventielen;
• Met balansventilatie is het eigenlijk niet mogelijk om een afzuigkap met open doorvoer naar buiten te gebruiken. Hierdoor zal een balansventilatiesysteem uit balans raken. Vaak wordt een recirculatie-afzuigkap (met koolstoffilter) gebruikt;
• Bij een balansventilatiesysteem is het niet nodig om ventilatieroosters in ramen te laten plaatsen.

Aandachtspunten na uitvoering

• Zet het systeem nooit uit, behalve bij onderhoud en calamiteiten. In het geval van calamiteiten buitenshuis moet het mogelijk zijn om het systeem uit te schakelen. Dit kan door de stekker uit het stopcontact te trekken of de schakelaar in de meterkast om te zetten. Zorg dat je van te voren weet welke schakelaar van het balansventilatiesysteem is door hier bijvoorbeeld een sticker bij te plaatsen;
• In een balansventilatiesysteem zitten filters om stof en vuil uit de aan te zuigen buitenlucht te filteren. Verschoon en vervang regelmatig deze filters. Als je niet regelmatig de filters schoonmaakt en vervangt kan mogelijk schimmel ontstaan. Een gevolg hiervan is dat bewoners ziek kunnen worden. Laat je daarom goed voorlichten door de installateur over hoe je de filters moet schoonmaken en wat de aanbevelingen zijn voor het onderhoud en de frequentie van het onderhoud. In de meeste gevallen dien je minimaal 2x per jaar de filters in de wtw-unit te vervangen en 2x per jaar de filters uit te zuigen. Als je naast een drukke weg woont is het verstandig om vaker de filters schoon te maken;
• Maak eens per jaar de ventielen schoon. Dit kan met een sopje, maar let er op dat je de ventielen niet verwisseld;
• Het is aan te raden om de unit eens per 2 jaar te laten onderhouden en eens per 8 jaar de kanalen schoon te laten maken. Na een onderhoud zal de installateur het systeem opnieuw moeten inregelen;
• Het is niet nodig om te ventileren via draaiende delen (bijvoorbeeld het raam open zetten);
• Als het systeem veel geluid/herrie maakt bij het ventileren, laat het systeem dan nalopen door een specialist/installateur.

Als je last hebt van lawaai van het ventilatiesysteem, laat dan een specialist/installateur naar het systeem kijken. Dit moet geen reden zijn om het systeem uit te schakelen, mogelijk kan een installateur dit verhelpen door onderhoud te plegen en/of het systeem opnieuw in te stellen.

In een balansventilatiesysteem zitten filters om stof en vuil uit de aan te zuigen buitenlucht te filteren. Verschoon en vervang regelmatig deze filters. Als je niet regelmatig de filters schoonmaakt en vervangt kan mogelijk schimmel en vervuiling ontstaan. Een gevolg hiervan is dat je ziek kunnen worden. Laat je daarom goed voorlichten door de installateur over hoe je de filters moet schoonmaken en wat de aanbevelingen zijn voor het onderhoud en de frequentie van het onderhoud, dit kan namelijk verschillen per type systeem. In de meeste gevallen dien je minimaal 2x per jaar de filters in de wtw-unit te vervangen en 2x per jaar de filters uit te zuigen. Als je naast een drukke weg woont is het verstandig om vaker de filters schoon te maken.

Naast het reinigen van de filters is het ook verstandig om één keer per 6 tot 8 jaar de kanalen van het systeem te laten reinigen door een professional. De frequentie van benodigde reiniging is afhankelijk van de mate van vervuiling. Dit is niet alleen van belang voor een gezond binnenklimaat (vuil en stof zal naarmate de tijd verstrijkt de kanalen vervuilen), maar ook voor een goede werking van het ventilatiesysteem. Bij het reinigen van de ventilatiekanalen gaat men over het algemeen met een roterende borstel en stofafzuiging door de ventilatiekanalen. Sommige bedrijven reinigen de kanalen door middel van poederreiniging. Hierbij wordt onder verhoogde druk een speciaal poeder in de kanalen verneveld om de kanalen te reinigen.

De kosten voor het laten reinigen van de ventilatiekanalen liggen op circa 250 tot 300 euro. Vaak is hierin dan ook de reiniging/onderhoud van de ventilatie unit en ventielen bij inbegrepen.

Het is verstandig om de huidige bewoners te vragen naar de gebruikershandleiding, onderhoudshandleiding en eventuele onderhoudsrapporten. Laat eventueel een ventilatiedeskundige het systeem inspecteren op een goede werking en staat van onderhoud.

Vraag na of er een bypass aanwezig is. Een goed aangelegd balansventilatiesysteem is voorzien van een dergelijke bypass. Een bypass is in warme maanden nodig om warme binnenlucht ’s nachts naar buiten af te voeren zonder de in te blazen (koele) buitenlucht op te warmen.

Indien er geen bypass aanwezig is, dan is het technisch vaak wel mogelijk om dit achteraf in te laten bouwen. Hier zijn relatief hoge kosten aan verbonden.

Indien het niet mogelijk is om, bijvoorbeeld vanwege ruimtegebrek of te veel sloop- en breekwerk, een balansventilatiesysteem aan te leggen zou er gewerkt kunnen worden met decentrale ventilatie units of een ventilatielucht warmtepomp.

Decentrale balansventilatie

Bij een decentraal balansventilatiesysteem zijn geen uitgebreide kanalenstelsels nodig. Door een gat in de gevel te boren kan een compactere ventilatie-unit met warmteterugwinning worden geplaatst. Dit apparaat werkt hetzelfde als een ‘normaal’ balansventilatiesysteem, maar dan op een kleinere schaal. Ook in deze unit is aan- en afvoer van verse (koude) buitenlucht en vervuilde (warme) binnenlucht aanwezig. Met een warmtewisselaar wordt de koude buitenlucht voorverwarmd met de warme binnenlucht. Het is vooral zinvol om een dergelijke ventilatie-unit in de woonkamer (meest verwarmde ruimte) te plaatsen.

Ventilatielucht warmtepomp

Bij woningen vanaf de jaren ’80 is vaak een mechanische ventilatiebox (MV-box) aanwezig. Er lopen dan kanalen vanaf de badkamer, het toilet en de keuken naar een centraal punt waar deze bijeen komen en zijn aangesloten op een mechanische ventilatiebox. Deze ventilatiebox zou vervangen kunnen worden door een ventilatielucht warmtepomp. Normaal gesproken wordt de vervuilde binnenlucht afgevoerd naar buiten, maar bij een ventilatielucht warmtepomp wordt hier warmte uit gewonnen voordat het naar buiten verdwijnt. Deze warmte kan dan gebruikt worden om de Cv-ketel te ondersteunen bij de verwarming van de woning of het verwarmen van het tapwater. Een ventilatielucht warmtepomp gaat hierdoor helpen om het gasverbruik te verlagen. Uiteraard gebruikt dit apparaat wel elektriciteit. De besparing in gasverbruik is hoger dan de extra kosten voor elektriciteit.

Als door de gemeente wordt aangegeven dat ramen en deuren gesloten moeten worden, bijvoorbeeld in het geval van een grote brand in de omgeving, dan moet het balansventilatiesysteem ook uitgeschakeld worden. Trek de stekker uit het systeem of schakel de groep waar het systeem op staat uit. Het is raadzaam om van te voren duidelijk te hebben welke groep dit is. Plak hier bijvoorbeeld een sticker bij.

Een ventilatiesysteem met WTW zorgt er voor dat er veel minder energieverlies plaats vindt door ventilatie. Ten opzichte van natuurlijke ventilatie (ventilatieroosters) zal een WTW systeem tot +/- 95% van de warmte van de uit te blazen vervuilde binnenlucht afgeven aan de binnen te halen (koude) buitenlucht. Dit zal betekenen, met een buitentemperatuur van 0 graden Celsius en een binnentemperatuur van 20 graden Celsius, dat de warmtepomp de lucht slechts 1 tot 2 graden zal hoeven op te warmen. Bij de keuze voor een natuurlijk ventilatiesysteem zal de binnenkomende koude buitenlucht van 0 naar 20 graden opgewarmd moeten worden. Hierdoor kan een warmtepomp met een balansventilatiesysteem met WTW tot 25% kleiner uitgevoerd kunnen worden. Dit kan een enorme besparing betekenen op de uitgave aan een warmtepomp.

Bovendien kan bij de combinatie van vloerverwarming (lage temperatuurverwarming) en ventilatieroosters comfortklachten ontstaan. In veel bestaande woningen met radiatoren (hoge temperaturen) staat de radiator voor het ventilatierooster. Hierdoor zal de radiator een hitteschild opwerpen, waardoor de koude lucht van de ventilatieroosters niet diep de woning in kan blazen, maar als het ware wordt opgevangen. Bij vloerverwarming is dit niet het geval en bij een onfortuinlijke plaatsing van de ventilatieroosters kan dit voor comfortklachten zorgen. Dit kan tot gevolg hebben dat de bewoners de roosters dicht zetten, waardoor de binnen luchtkwaliteit achteruit gaat.

Dit kan van gemeente tot gemeente verschillen. Om te controleren of er in jouw gemeente subsidie is voor het plaatsen van centrale balansventilatie kan je de subsidiecheck doen op onze website.

Het kan natuurlijk voorkomen dat jouw vraag over centrale balansventilatie er (nog) niet tussen staat. Neem telefonisch contact op met één van onze adviseurs op 072 - 743 39 56 of stuur ons een email met jouw vraag via het contactformulier, dan helpen wij je zo snel mogelijk!